Английн “Guardian” cонинд Монголын малчдын амьдрал ба зудын хохирлын талаар сэтгүүлч Жоанна Чиу нийтлэл бэлтгэснийг орчуулан хүргэж байна.
Даашка хүү ахынхаа хамт малаа бэлчээх бэлчээр хайн тал дундуур мотоцикльтой сүнгэнэнэ. Хахир өвөл ирсэн болохоор малаа бэлчээх газар олно гэдэг тун хэцүү болжээ. “Зун удаан үргэлжлэхээ больсон. Намар ч ялгаагүй. Тиймээс бид уртаас урт, хүйтнээс хүйтэн өвөл үздэг болоод удаж байна” хэмээн Баянхонгорын Өлзийт сумын залуу малчин, 19 настай Даашка хэлэв. Тэднийх хонь, ямаа голцуу мянга гаруй малтай байсан ч энэ өвлийн зуднаар малынх нь тоо 600 болж цөөрчээ.
Зун бороо хур муутай байж, ган тохиовол өвөл нь цас их унаж, зуд болдог зүй тогтол Монголын цаг агаарын нэг онцлог. Урьд нь арван жилд нэг удаа зуд тохиодог байсан бол одоо таван жил тутам тохиож байна хэмээн малчид ярьж байна. Энэ гэхдээ гэнэтийн тохиолдол биш бөгөөд дэлхийн цаг агаарын өөрчлөлт, бэлчээрийн даац хэтэрсэн нь зэрэг зэрэг нөлөөлсний үр дүн гэж судлаачид үзэж буй.
Даашкагийн нутагт өдгөө шөнөдөө -40 хэм хүрч хүйтэрч байгаа бөгөөд хүйтний эрч дөрөвдүгээр сар гартал намжихгүй төлөвтэй. Хүндхэн өвөл болно гэж урьдаас таамагласан учраас тэднийх хангалттай хадлан бэлтгэсэн тулдаа зудад хамаг малаа туучихалгүй, энэ зэрэгтэй үлдсэн аж. Нутаг, нугынх нь зарим малчин хадлан, тэжээл муу бэлтгэсэн учраас хот нь харласан тухай мэдээг харамсангуй ярина. Энэ яриаг батлах шиг тэднийхээс гараад км гаруй яваад л 100 гаруй хонь, ямаа үхсэн байхтай таарав. Тэдгээрийг талд зүгээр л хаяжээ.
Монголын Гадаад харилцааны сайд өнгөрсөн сард зудад нэрвэгдсэн малчдад тусламж өгөхийг олон улсын хүмүүнлэгийн байгууллагуудаас хүссэн бөгөөд одоогоор түргэн тусламжийн машин, дулаан хувцас, эм, хоол, малын өвс гэхчлэнгийн зардал нийлээд 4.4 сая ам.доллар болж буй аж. Гэвч Монгол Улс буурай хөгжилтэй орны тооноос гарсан учраас гаднын байгууллагуудаас тусламж хүлээж авах боломжгүй байгаа.
Одоогийн байдлаар хөдөө амьдарч буй 400 мянган хүн зудаас үүдэж эрсдэлтэй нөхцөлд байгаа бол сая сая мал өвс, тэжээлийн дутагдалтай байгаа тухай Улаан загалмайн нийгэмлэгээс өнгөрсөн долоо хоногт мэдээлсэн.
“Зудын давтамж ойртсоны 50 хувь нь дэлхийн дулаарлаас, үлдсэн 50 хувь нь орон нутгийнхны өөрсдийн буруу ажиллагаанаас болж байна” хэмээн Монголын цаг уурын судлаач Г.Пүрэвжав хэлж байна.
Мал аж ахуй бол монголчуудын амьдралын нэг чухал хэсэг нь. Азийн хөгжлийн банкны судалгаагаар хонь, ямааны бодит өртөг 30 ам.доллар (зөвхөн махны зориулалтаар тооцоход) байдаг бол үхрийнх 250-500, тэмээ 500, адуу 200-250 ам.доллар аж. “Малын тоо зогсолтгүй өссөөр, 50 саяын босго давсан. Үүнээс болж бэлчээрийн даац хэтэрч, байгаль орчинд эргээд сөрөг нөлөө үзүүлж байна” хэмээн Азийн хөгжлийн банкны Монгол дахь суурин төлөөлөгч Роберт Шоэллхаммэр ярьсан юм.
“Малчин өрх бүр малынхаа тоо толгойг нэмэхээр улайрч байгаа” хэмээн Баянхонгор аймгийн малчин эмэгтэй Уранчимэг хэлэв. 1980-аад онд ОХУ-д суралцаж байсан ч өдгөө мал маллан, хөдөө амьдарч буй тэрбээр “Харин бэлчээрийн даац энэ хүсэлтэй нь тэнцэхгүй байна шүү дээ” гээд цасан хунгарт дарагдсан тал руу санаа алдан харсан юм.
Эх сурвалж: www.thegaurdian.com
