Нойр бол бидний бүтээмж, эрүүл мэнд, цаашлаад сэтгэл санаанд хүртэл хүчтэй нөлөөлдөг амьдралын салшгүй чухал хэсэг. Гэвч эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн нойрны хэмнэл, чанар, үргэлжлэх хугацаа нь хүртэл өөр байдгийг та мэдэх үү? Судалгаанаас үзэхэд эмэгтэйчүүд дунджаар илүү их унтдаг атлаа эрэгтэйчүүдээс илүү ядрах магадлал өндөр байдаг бол эрэгтэйчүүдийн хувьд хурхирах, нойргүйдэлд өртөх нь элбэг. Гэвч энэ бүхний цаана физиологийн нарийн ялгаа, дааврын нөлөө, амьдралын хэв маяг нуугдаж буй. Та үнэхээр сайн амарч чадаж байна уу?
Journal of Clinical Sleep Medicine сэтгүүлийн 2022 онд хийсэн судалгаагаар эмэгтэйчүүд шөнө эрэгтэйчүүдээс дунджаар 11-13 минут илүү унтдаг гэж тогтоогджээ. Энэ нь их ялгаатай үр дүн мэт харагдахгүй ч эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн тархины үйл ажиллагаатай холбоотой байх магадлалтай гэж судалгааны үр дүнд дурдсан байна. Эмэгтэйчүүд олон ажлыг нэгэн зэрэг хийхдээ илүү сайн төвлөрдөг бөгөөд энэ нь тархинд нэмэлт ачаалал өгдөг тул илүү их амралт шаардагддаг аж. Харин сонирхолтой нь нас ахих тусам эрэгтэйчүүд эмэгтэйчүүдээс илүү их унтах шаардлагатай болдог.
Нойр ба амьдралын үе шатууд
Нас, амьдралын нөхцөл байдал нь аль ч хүйсийн хүмүүсийн нойр авах хугацаанд ихээхэн нөлөөлдөг. Хүүхдүүд, өсвөр насныхан аяндаа илүү их нойрны хэрэгцээтэй байдаг бол ахимаг насны хүмүүс ихэвчлэн шөнийн цагаар нойргүйдэх хандлагатай байдаг нь учраас энэ насныханд өдрийн цагаар унтах сэдэл хүчтэй төрдөг аж. Эмэгтэйчүүдийн хувьд бага наснаас нь эхлэн нойрны асуудалтай тулгарах нь түгээмэл байдаг.
Охидын бэлгийн бойжилт, биеийн өсөлт хөгжил хөвгүүдийнхээс түрүүлж явагддаг тул дааврын өөрчлөлт эхлэхийг дагаад нойргүйдэх, эсвэл хэт их унтах гэх мэт асуудлууд тулгардаг. Охидод сарын тэмдгийн тодорхой мөчлөгийг дагаад нойр авах хэрэгцээ гарч, унтах хугацаа нь ч бас өөрчлөгддөг. Сарын тэмдгийн эхний үед бие физиологид тодорхой өөрчлөлтүүд гарснаар илүү тайван, бөх унтаж чаддаг бол сарын тэмдгийн өмнө болон дундуур нойргүйдэх тохиолдол их байдаг байна.
Хэн илүү чанартай нойр авдаг вэ?
Sleep Research Society байгууллагын 2019 онд хийсэн судалгаагаар, эрэгтэйчүүдийн гүн нойрсох хугацаа эмэгтэйчүүдийнхээс удаан үргэлжилдэг тул чанартай нойр авч чаддаг байна. Гэхдээ эрэгтэйчүүдийн нойронд сул тал бий. Ахимаг насны эрэгтэйчүүд нойрны апное буюу унтах үедээ амьдсгал түр тасалдах эмгэгт илүү өртөмтгий байдаг. Энэ нь хурхирахтай холбоотой бөгөөд эрүүл мэндийн ноцтой асуудал ч дагуулах эрсдэлтэй.
Эмэгтэйчүүдийн хувьд шөнө дунд нойр тасалдах үзэгдэл илүү ажиглагддаг. Тэд шөнө олон удаа сэрэх хандлагатай байдаг нь бие физиологийн болон сэтгэл зүйн хүчин зүйлсээс үүдэлтэй байж болно. National Sleep Foundation-ийн 2022 оны судалгаанд хамрагдсан хүүхэдтэй, жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн 60 хувийнх нь шөнийн нойр тасалдаж, бүрэн амарч чаддаггүй гэх үр дүн гарчээ.
Эмэгтэйчүүдийн биед дааврын өөрчлөлт тогтмол явагддаг тул энэ нь нойронд ихээхэн нөлөөлдөг. Харин эрэгтэйчүүдийн тестостерон даавар нь нойрны чанартай байдалд эергээр нөлөөлдөг байна. Харин сэтгэл зүйн хувьд ихэнх эмэгтэйчүүд эмзэг байх хандлагатайгаас стресс, зарим төрлийн санаа зовнил, түгшүүрээс болж нойрны чанар мууддаг. Эрэгтэй хүмүүсийн хувьд стрессээ гадагшлуулахгүй, хуримтлуулах хандлагатай учир тэд илүү хурдан унтаж, гүн нойроо сайн авч чаддаг аж.
Нойрны асуудлаас хэрхэн сэргийлэх вэ?
Нойрны асуудалд бие махбодийн онцлог, амьдралын хэв маяг, эрүүл мэнд хийгээд сэтгэл зүйн байдал бүгд нөлөөлдөг. Тиймээс эрэгтэй, эмэгтэй аль ч хүйсийн, аль ч насны хүмүүс тогтмол нойрны дэглэм баримталж, шөнөдөө дор хаяж 7-9 цаг тасралтгүй, чанартай нойр авах хэрэгтэй. Үүний тулд:
Өдөр бүр тогтсон нэг цагт унтаж, сэрэх дадалтай болох
Гар утас, дэлгэцээс ялгарах цэнхэр гэрэл нь нойрны даавар болох мелатонин ялгарахыг бууруулдаг тул унтахаасаа 1-2 цагийн өмнө утсаа оролдохгүй байх
Оройн цагаар кофейн агуулсан энергийн ундаа, кофе, согтууруулах ундаа уух, хүнд хоол идэхээс зайлсхийх
Стрессээ удирдах арга замуудыг эрэлхийлснээр шөнө олон зүйл бодож нойр хульжих асуудлаас сэргийлж чадна.
Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн нойрны ялгаа зөвхөн унтаж байгаа цаг хугацаагаар хэмжигдэхгүй. Нойрны чанар, эмгэгт өртөх магадлал, нойр тасалдах зэрэг олон хүчин зүйлсийн ялгаатай байдал нь бидний өдөр тутмын амьдралын бүтээмж, сэтгэл ханамжид чухал нөлөөтэй. Нойр гэдэг бол зүгээр нэг амрах хугацаа биш, харин бидний бие махбод, тархи, сэтгэл зүйг дахин ачаалах үед эрч хүчээр цэнэглэх гайхамшигт үйл явц. Магадгүй бид нойрсож амрахдаа анхаарснаар стресс бухимдалгүй, аз жаргалтай, үр бүтээлтэй амьдрах арга замаа олох болно. Нойроо тоолгүй өнгөрөөх биш, харин түүндээ анхаарч сурах цаг иржээ.
Бэлтгэсэн: Б.Цагаандалай
