6 мин

Хүйсийн тэгш байдлыг хангахад эр хүн та эрүүл байж хувь нэмрээ оруулна уу

Ж.Мөнхзул 2020.03.18 1

60

Жендерийн тэгш байдал гэхээр ихэнх хүмүүст сүрдмээр, албаны ойлголт санаанд нь буудаг. Парламент дахь эмэгтэй гишүүдийн квотоос авахуулаад нийгэм, улс төр дэх тэдний дуу хоолой, эдийн засгийн чадавх, манлайлах чадамж гээд л албархуу тодорхойлолт олонтаа сонсдог болоод тэр биз. Мэдээж энэ бүх асуудлыг хөндөхийн цаадах цорын ганц зорилго бол хүйсийн ялгаанд суурилсан ялгаварлах үзэл, тогтсон буруу ойлголтыг зогсоох. Эрэгтэй ч бай эмэгтэй ч бай амьдралд ижил тэгш боломж эдлэж, ачаа үүрэх тухай л юм. Энэ том зорилго нь харин бидний өдөр тутмын амьдралын өчүүхэн жижиг хэмнэл болох идсэн хоол, унтсан нойр зэргээс шалтгаалж болохыг та мэдэх үү?

Нэгэнт дэлхий нийтээр эрчүүд жендэрийн асуудалд санаа тавин, идэвхтэй хувь нэмрээ оруулж эхэлсэнтэй холбогдуулан Монгол эрчүүдэд хандаж, эмэгтэйчүүдээ хүчирхэгжүүлэхэд туслах хэдэн зөвлөгөө санал болгоё. Та нар минь чих тавин чагнаад, аан гээд уун гэж ойлгон тунгаана буй за. Түүнээс өмнө нэгэн баримт хэлэхэд, Үндэсний Статистикийн Хорооны мэдээллээр Монгол Улсад 2018 оны байдлаар эрэгтэй хүний дундаж наслалт 66, эмэгтэй хүний дундаж наслалт 75 байна. Эмэгтэйчүүд бидний тэгш боломж, тэнцүү ачааны тухай мөрөөдөлд саад тотгор учруулж буй энэ статистикийг үзээд дуугүй өнгөрөөж сэтгэл түвдсэнгүй билээ.

Жаргаж суух жаран насан дээрээ, магадгүй түүнээс эрт, ар гэрийнхээ аз жаргалыг булааж, ардаа хань ижил, үр хүүхдээ орхиод яваад өгөх нь амиа хичээсэн хэрэг бус уу эрчүүд минь? Энэ л өнцгөөс харваас айл гэрийн эр нөхөр эрүүл мэндээ хайхрахгүй, идээ ундаагаа тохируулахгүй, дасгал хөдөлгөөн хийхгүй байх нь маш хувиа хичээсэн хэрэг болж таарна. Нийтлэгийг харвал эрчүүд ихэвчлэн зовох юмгүй тааваараа, аль өгснийг болон олдсоныг идчихээд, ажил тарж ирж хойморт налайж зурагтаа үзчихээд, гарч явахаараа газар дэлхийг мартталаа наргисан шиг амьдарч байтал нэг мэдэхэд янз бүрийн өвчин хуучтай болж, 60 жаахан гараад ‘лагшин чилээрхэж’ эхэлдэг түгээмэл үзэгдэл байна. Ийм зүйл болж, эрчүүд та бүхэн эрт өвдөж, эрт буцвал ард чинь хоцрох эхнэр хүүхдүүд тань хамгийн их зовно. Үлдэх улс л үүрэх ачаатай хоцорно. Дөнгөж тэтгэвэртээ гарав уу, үгүй юу яваад өгөх юм бол ядаж л яах гэж тэр олон жил нийгмийн даатгал төлсөн болж таарах вэ? Монголд 60, 70 насыг хөгширсөн, ажлын чадамжаа алдсан нас гэж эндүүрэх хандлагатай. Угтаа харин ч амьдралыг нэвт шувт таньсан, одоо л өөрийн дүрмээр тоглоно гэдэг нас байлтай. Дэлхий нийтийн сэтгэл судлалын практикт хүн дунджаар 69 насандаа амьдралдаа сэтгэл хангалуун болдгийг тогтоожээ. Иймд 66 нас бол үхэхэд байж боломгүй эрт нас юм. Үүнийг сонсоод бид цочирдох ёстой. Тэгэхээр урт наслахад нь төвөг учраад буй Монгол эр хүний билиг танхай амьдралын хэмнэлд ямар ямар зан төлөв, дадал зуршил багтдагийг тоймлон харуулъя.

Эхнэрүүд та нарыг ядраа байлгүй, унт амар, ууж ид хэмээн бөөцийлж байна уу? Энэ буруу шүү. Хоолоо хамт хийн, гэрээ хамт цэвэрлэж, хүүдүүдээ хамт өсгөлцөж, багийн арга барилаар хамт ажилла. Гэртээ хэр оролцоотой эр хүн байна, төдий эрүүл, бас хавьгүй жаргалтай байдаг тухай судалгаа олон.

Ямар эрчүүд богино настай байна вэ?

• Өглөө унд цайгаа уулгүй гарч, өдөр цайны газрын өөх тостой, хайрсан хуурсан хоол цааш харуулаад, хэдий орой харивч том аягаар дүүрэн хоол идээд унтдаг эрчүүд. Түүнчлэн цуйван, бууз, хуушуур, түргэн хоолонд нугасгүй хүмүүс эрсдэлт бүлэгт хамаарна. Монгол эрчүүд залуугаасаа гэдэс гүзээгээрээ таргалдаг нь хоол хүнсний буруу дэглэмийнх. Тэд маш эрт зүрх судасны өвчнөөр өвдөх, чихрийн шижин болон бусад холестрины гаралтай өвчнөөр өвдөх магадлалтай.
• Гэрт байх цаг заваа идэж унтаж, хэвтэж өнгөрүүлдэг эрчүүд. Эхнэрүүд та нарыг ядраа байлгүй, унт амар, ууж ид хэмээн бөөцийлж байна уу? Энэ буруу шүү. Хоолоо хамт хийн, гэрээ хамт цэвэрлэж, хүүдүүдээ хамт өсгөлцөж, багийн арга барилаар хамт ажилла. Гэртээ хэр оролцоотой эр хүн байна, төдий эрүүл, бас хавьгүй жаргалтай байдаг тухай судалгаа олон. Мөн дасгал хөдөлгөөн хийдэггүй, жилдээ нэг удаа гэнэт заал авч багтрах шахдаг, бусад цагийг ажлын ширээний ард хөдөлгөөнгүй өнгөрүүлдэг эрчүүдийг үе мөч, нуруу нугас, мэдрэлийн гаралтай олон өвчин хүлээж байдаг.
• Ажил, амралтаа зохицуулж чаддаггүй эрчүүд. Ажил, ажил гэж ар гэртээ ховор үзэгддэг хүмүүс хамгийн аз жаргалгүй, сэтгэл гутралд амархан өртдөг байна. Сэтгэцийн эрүүл мэнд биеийн эрүүл мэндтэй ижил чухал юм шуу.
• Унтах, сэрэх тогтсон цаггүй хүмүүс. Хүний дархлал сэргэг байхад биологийн хэмнэл асар их нөлөөтэй. Хоногт найман цагийн нойр авч чаддаггуй, үдэш 11 цагаас өмнө унтдаггүй, утсаараа оролдож, зурагт ширтэж хэвтдэг нөхдүүд урт наслахгүй болж таарах нь. Хүн унтах ёстой цагтаа унтаж, босох ёстой цагтаа босох нь биед эрч хүч хуримтлуулдаг чухал хэмнэл ажээ.
• Архи, согтууруулах ундаа хэтрүүлэн болон ойр, ойрхон хэрэглэдэг эрчүүд. Миний л амьдрал учраас би юу дуртайгаа хийнэ, хэн ч намайг хориглож чадахгүй гэж боддог эрчүүд олон байдаг. Гэвч хамгийн эрт явдаг улсууд тэд л юм. Энэ бол хувиа хичээн, эрт “нутаг буцах” шалгарсан арга.
• Хэнэггүй, хайнга, сахилга батгүй эрчүүд. Ямарваа гай түйтгэр, гэнэтийн осол аюулд өртөх магадлал өндөр. Согтуугаар машин барих, аюулгүйн дүрэм журмыг үл тоомсорлох зэргээр хэнэггүй яваад янз бүрийн зүйлтэй учирна. Эдний нэг аюултай юм нь өөрсдийгөө хохироогоод зогсохгүй өөр бусад хүмүүсийг давхар хохироодог.
  
  Уншигч эр хүн та дээрх зүйлсийн хичнээн нь таны амьдралын хэв маяг, дүр зурагтай дүйж буйг эргэцүүлж үзээрэй. Алдаагаа олж үзээд, анзаарч засах сэдэл олоосой гэсэндээ эдгээрийг тэмдэглэлээ. Дахин хэлэхэд, хүн эрүүл мэнд бие махбодио хайрлахгүй байгаа нь хамт амьдарч буй хүмүүсээ хайрлахгүй байгаагаас ялгаагүй юм. Эхнэрээ, үр хүүхдээ, гэр бүлээ хамгаалах, хүйсийн тэгш байдал төдийгүй цаашлаад эрүүл, жаргалтай нийгмийг бий болгоход эр хүн та эрүүл байж хувь нэмрээ оруулаарай.

Тус нийтлэл "Гэрэг" сэтгүүлийн 2018 оны долоодугаар сарын дугаарт хэвлэгдсэн болно.

Ж.Мөнхзул 2020.03.18

60